BM tarafından atanan Sudan insan hakları uzmanı, Sudan Silahlı Kuvvetleri (SAF) ve paramiliter Hızlı Destek Güçleri (RSF) ile müttefik milislere, artan şiddet olayları ve yargısız infazlara ilişkin endişe verici raporlar karşısında Hartum’daki sivilleri korumak için acil adımlar atmaları çağrısında bulundu.
Perşembe günü yapılan uyarı, SAF’ın geçtiğimiz ay RSF’nin elindeki kilit bölgelerin kontrolünü yeniden ele geçirmek için büyük bir saldırı başlatması üzerine geldi. Rakip generaller tarafından yönetilen iki ordu Nisan 2023’ten bu yana acımasız bir iktidar mücadelesine kilitlenmiş durumda.
Çatışmalar Sudan’da 11 milyondan fazla insanı evlerinden etti ve bunların yaklaşık 2,9 milyonu mülteci olarak komşu ülkelere gitmek zorunda kaldı. İklim şokları ve yıkıcı felaketlerle birlikte çatışmalar sayısız geçim kaynağını yok ederek ülkeyi derin bir açlık krizine sürükledi.
Eylül Saldırısı
BM insan hakları ofisi OHCHR’ye göre, 25 Eylül’de başlayan son saldırı, özellikle stratejik öneme sahip Halfaya Köprüsü de dâhil olmak üzere başkent Hartum’a ana giriş noktaları çevresindeki RSF mevzilerini hedef alan SAF hava saldırıları ve topçu saldırılarını içeriyor. Bu saldırıların düzinelerce sivil kayıp ve temel altyapıda ciddi hasarla sonuçlandığı bildiriliyor.
BM İnsan Yüksek Komiserliği tarafından Sudan’daki durumla ilgili olarak görevlendirilen Uzman Radhouane Nouicer, Hartum’un büyük bölümünde yaşanan gerilimin Nisan 2023’teki çatışmanın ilk dönemindeki “dehşeti yinelediğini” söyledi.
Stratejik noktaların yanında sıkışıp kalan insanlar arasında çok sayıda sivilin hayatını kaybetmesine, ciddi insan hakları ihlallerine ve kitlesel yerinden edilmelere yol açabileceği uyarısında bulundu.
Düzinelerce Genç İnfaz Edildi
Çatışmalar devam ederken BM tarafından atanan uzman, özellikle Hartum-Kuzey’deki (Bahri) Halfaya mahallesinden düzinelerce gencin yargısız infaz edildiğine dair rahatsız edici raporların altını çizdi. Son günlerde 70 kadar gencin öldürüldüğüne inanılıyor.
İddialara göre bu infazlar Güvenlik Güçleri ve Güvenlik Güçlerine destek veren bir milis olan Al-Baraa Bin Malik Tugayı tarafından gerçekleştirildi. “Medyada dolaşan videolarda, RSF ile bağlantılı oldukları ya da işbirliği yaptıkları şüphesiyle öldürüldükleri iddia edilen genç erkeklerin cesetleri görülüyor. Bu alçaklığın da ötesinde bir durumdur ve tüm insan hakları norm ve standartlarına aykırıdır” dedi.
Bir videoda SAF üniforması giymiş silahlı kişilerin Hartum-Kuzey’den geldiklerini ve yağmacılıkla suçlanan altı kişiyi öldürdüklerini söyledikleri bildirildi.
Savaşların Kuralları Vardır
Nouicer tüm taraflara uluslararası insani ve insan hakları yasaları kapsamındaki yükümlülüklerine saygı göstermeleri çağrısında bulunarak sivillerin keyfi infaz ve şiddetten korunması gerektiğini vurguladı. Nouicer ayrıca cinayetlere ilişkin hızlı ve bağımsız bir soruşturma yürütülmesi ve sorumluların uluslararası standartlar çerçevesinde hesap vermesi çağrısında bulundu. “Savaşta bile kurallar vardır” diyen Sayın Nouicer bu tür eylemlerin cezasız kalmasına derhal son verilmesi gerektiğini vurguladı.
BM Tarafından Atanan Uzman
BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri, Tunus vatandaşı olan Nouicer’i Aralık 2022’de Adama Dieng’in yerine Sudan’daki İnsan Hakları Durumu Uzmanı olarak atadı. Bu atama, BM İnsan Hakları Konseyi’nin, 25 Ekim 2021’de ordunun yönetime el koymasından bu yana Sudan’daki durumu BM ofisleri, sivil toplum ve ulusal paydaşlarla işbirliği ve katılım içinde sivil liderliğindeki Hükümetin yeniden kurulmasına kadar izleyecek bir uzmanı “gecikmeksizin atamasını” talep eden kararını takiben gerçekleşti.
Haiti ve Kolombiya’daki hak durumu için de benzer şekilde atanmış uzmanlar bulunmaktadır. BM tarafından atanan uzmanlar, doğrudan Cenevre merkezli İnsan Hakları Konseyi tarafından görevlendirilen ve atanan Özel Raportörlerden ve bağımsız çalışma gruplarından farklıdır. (Eurasia)