Bu kitap anarşizm üzerine bugüne kadar yapılmış en kapsamlı çalışmalardan biri, hatta başlıcasıdır. 150’den fazla kitabı olan şair ve araştırmacı George Woodcock, bu başarılı çalışmasında anarşizmi Düşünce ve Hareket olarak iki döneme ayırır. Anarşist düşüncenin soyağacını, 1793’ten itibaren W. Godwin’den başlatarak Stirner, Proudhon, Bakunin, Kropotkin ve Tolstoy gibi anarşist düşünürleri eserleriyle birlikte tanıtır. Anarşist hareketi ise, I. Enternasyonal’den, anarşistlerin 1984 Venedik Kongresi’ne kadar yayıldığı bütün ülkelerde tek tek ele alarak inceler. Akıcı bir dille yazılan kitap, anarşizm üzerine eşsiz bir başvuru kaynağıdır.
George Woodcock’ın Anarşizm: Bir Düşünce ve Hareketin Tarihi adlı eseri, anarşizmin tarihsel kökenlerini, gelişimini ve ideolojik temellerini kapsamlı bir şekilde inceleyen önemli bir çalışmadır. Woodcock, anarşizmi yalnızca bir toplumsal hareket olarak değil, aynı zamanda bir düşünce sistemi olarak ele alır ve bu bağlamda eserinde anarşizmin farklı dönemlerindeki çeşitli akımları ve temsilcilerini inceler. Aşağıda kitabın analizi yer almaktadır:
Anarşizm Nedir?
Woodcock, anarşizmin tanımını yaparak başlar. Anarşizm, temel olarak otoritenin reddi üzerine inşa edilen bir düşünce sistemidir. Anarşistler, bireylerin özgürlüğünü ve otonomisini ön planda tutar, devlet ve diğer otoriteleri baskı ve sömürü aracı olarak görür. Woodcock, bu noktada anarşizmin, özgürlükçü bir toplum tasavvurunu savunduğunu ve devletin varlığının bireylerin özgürlüklerini kısıtladığını vurgular.
Anarşizmin Tarihsel Gelişimi
Woodcock, anarşizmin tarihini antik dönemlerden itibaren izler. İlk anarşist düşüncelerin, Grek filozoflarıyla, özellikle de Diogenes gibi sofistlerle bağlantılı olduğunu belirtir. Bu bağlamda, bireyin özgürlüğünü savunan düşüncelerin kökleri oldukça eskiye dayanmaktadır. Orta Çağ’da ise Hristiyan mistikleri ve daha sonra Rönesans döneminde bireyciliğin yükselişi, anarşist düşüncenin gelişimini etkilemiştir.
Anarşizm ve Aydınlanma
Kitapta, Aydınlanma Çağı’nın anarşizme olan etkisi de ele alınmaktadır. Rousseau, Voltaire ve diğer aydınların düşünceleri, bireycilik ve özgürlük anlayışını beslemiş, anarşizmin ideolojik temellerini güçlendirmiştir. Woodcock, bu dönemde bireylerin kendi iradeleri doğrultusunda hareket etmelerinin önemine vurgu yaparak, bu fikirlerin daha sonra anarşist hareketlerin ortaya çıkmasında etkili olduğunu belirtir.
19. Yüzyılda Anarşizm
Woodcock, 19. yüzyılda anarşizmin özellikle Pierre-Joseph Proudhon ve Mikhail Bakunin gibi önemli figürler tarafından şekillendirildiğini vurgular. Proudhon, “mülkiyet hırsızlıktır” sözüyle bilinir ve toplumsal mülkiyetin reddi konusunda önemli bir etkendir. Bakunin ise, devletin ve otoritenin her türlüsüne karşı çıkan radikal bir anarşisttir. Woodcock, bu dönemdeki anarşist düşüncenin, sosyalizm ve diğer toplumsal hareketlerle etkileşimini inceleyerek, bu akımların nasıl geliştiğini ve birbirlerine nasıl etki ettiğini ortaya koyar.
Anarşizm ve İşçi Hareketleri
Woodcock, anarşizmin işçi hareketleriyle olan ilişkisini de detaylı bir şekilde inceler. Anarşist düşünürler, işçi sınıfının örgütlenmesi ve kendi kaderini tayin etmesi konusunda büyük bir vurgu yaparlar. 19. yüzyılın sonlarına doğru anarşizm, sosyalist hareketler arasında önemli bir yer edinir ve birçok işçi grevinde etkili bir rol oynar. Woodcock, bu dönemde anarşizmin nasıl yayıldığını ve etkisini artırdığını ortaya koyar.
Anarşizmin Farklı Akımları
Kitapta, anarşizmin farklı akımları da ele alınmaktadır. Woodcock, bireyci anarşizm, kolektivist anarşizm, komünal anarşizm gibi farklı yönelimleri analiz eder. Bu akımların her birinin kendine özgü özellikleri ve savunduğu ideolojik temeller vardır. Woodcock, bu çeşitliliği anlamak için, her akımın tarihsel bağlamını ve düşünsel gelişimini incelemektedir.
20. Yüzyıl ve Sonrası
Woodcock, 20. yüzyıldaki anarşist hareketlerin gelişimini ve değişimini de ele alır. Bu dönemde, anarşizm, yeni toplumsal hareketlerle (feminizm, çevre hareketleri vb.) etkileşime girer. Anarşist düşünce, özellikle İspanyol İç Savaşı sırasında büyük bir ivme kazanır. Woodcock, bu dönemdeki anarşist hareketlerin başarılarını ve karşılaştıkları zorlukları analiz eder.
Anarşizmin Geleceği
Kitap, anarşizmin geleceği hakkında da düşünceler içermektedir. Woodcock, anarşizmin günümüzdeki önemi ve uygulanabilirliği üzerine düşünerek, bireylerin kendi özgürlüklerini savunma gerekliliğine vurgu yapar. Ayrıca, çağdaş sosyal hareketler içinde anarşist ilkelerin nasıl yeniden canlandığını ve bu ilkelerin modern dünyadaki yansımalarını inceler.
Eleştiri ve Değerlendirme
Woodcock’un eseri, genel olarak derinlemesine bir tarihsel inceleme sunar. Anarşizmin çok yönlü yapısını ve ideolojik çeşitliliğini ortaya koyarken, okuyuculara anarşizmin geçmişten günümüze nasıl evrildiğini gösterir. Ancak, bazı eleştirmenler, eserin anarşizmin tüm boyutlarını yeterince kapsamadığını, özellikle anarşizmin güncel sorunlarla ilişkisini daha fazla irdelemesi gerektiğini savunmuşlardır.
George Woodcock’ın Anarşizm: Bir Düşünce ve Hareketin Tarihi eseri, anarşizmin tarihsel gelişimini, ideolojik temellerini ve farklı akımlarını kapsamlı bir şekilde ele alan önemli bir çalışmadır. Woodcock, anarşizmi yalnızca bir siyasi hareket olarak değil, aynı zamanda derin felsefi ve etik temellere sahip bir düşünce sistemi olarak inceler. Eser, hem tarihsel bağlamda hem de çağdaş sorunlar bağlamında anarşizmi anlamak isteyenler için değerli bir kaynak sunar. Anarşizmin bireyci, özgürlükçü ve otorite karşıtı doğası, günümüz toplumsal hareketlerinde hala geçerliliğini korumaktadır. Bu nedenle, Woodcock’un eseri, anarşist düşünceyi anlamak ve tartışmak isteyen herkes için önemli bir referans noktasıdır.
Kaos Yayınları tarafından Türkçe’ye çevirilerek yayınlanan kitaba buradan ulaşabilirsiniz