Uluslararası Af Örgütü yaptığı açıklamada, Türk insansız hava araçları tarafından desteklenen Somali askeri operasyonları sırasında 23 sivilin ölümüne neden olan iki saldırının savaş suçu olarak soruşturulması gerektiğini söyledi.Saldırılarda 18 Mart 2024 tarihinde ölen siviller arasında 14 çocuk, beş kadın ve dört erkek bulunuyor. Saldırılarda 11 çocuk, iki kadın ve dört erkek de yaralandı. Yaralıların tamamı marjinalleştirilmiş Gorgaarte aşiretinden.
Saldırılar Aşağı Şabelle bölgesindeki Bağdad köyünün yaklaşık üç kilometre batısında bulunan Jaffey çiftliğini akşam saat 8 ile 8.30 arasında vurdu. Mağdurlar ve diğer bölge sakinleri Uluslararası Af Örgütü’ne SİHA saldırılarının, silahlı grup El-Şebab ile Somali güvenlik güçleri arasında Jambaluul ve Bagdad köyleri yakınlarında günün erken saatlerinde başlayan ağır kara çatışmalarını takip ettiğini söyledi.
Uluslararası Af Örgütü, dördü mağdur ve görgü tanığı, dördü de mağdurların aile üyeleri olmak üzere 12 kişiyle uzaktan görüşme yaptı. Araştırmacılar ayrıca uydu görüntülerini ve tıbbi raporları inceledi, mağdurların ve silah parçalarının fotoğraflarını analiz etti ve saldırı mahallinden ve Mogadişu Uluslararası Havalimanı’ndaki Türk insansız hava aracı operasyonlarından videoların coğrafi konumunu belirledi.
Uluslararası Af Örgütü’nün silah müfettişi, mühimmat hurdalarının fotoğraflarına dayanarak, saldırının TB-2 insansız hava araçlarından atılan MAM-L bombaları ile gerçekleştirildiğini doğrulayabildi. Her ikisi de Türkiye tarafından üretilmekte. Uluslarası insancıl hukuka göre Askeri hedefler ile sivil nesneler arasında ayrım yapmayan saldırılar savaş suçu teşkil edebiliyor.
Uluslararası Af Örgütü Doğu ve Güney Afrika Bölge Direktörü Tigere Chagutah, “”Somali’de siviller savaşta çekilen acıların yükünü çok fazla omuzlamışlardır. Bu korkunç ölümler göz ardı edilmemelidir. Hayatta kalanlar ve aileleri hakikati, adaleti ve tazminatı hak etmektedir. Somali ve Türkiye hükümetleri bu ölümcül saldırıları bir savaş suçu olarak soruşturmalı ve sivillere yönelik pervasız saldırılara bir son vermelidir. ” dedi.
Ölümcül Saldırılar
Uluslararası Af Örgütü’nün görüştüğü bir görgü tanığına göre, 18 Mart’taki çatışmalar sırasında Bağdad’da El-Şebab savaşçıları bulunuyordu. İlk insansız hava aracı saldırısı saat 19.30 sularında Bağdat’ın doğu yakasındaki bir camiyi vurarak binayı tahrip etti ve yakındaki evlere zarar verdi. Uluslararası Af Örgütü camide kimin hedef alındığını ya da herhangi bir can kaybı olup olmadığını bağımsız olarak doğrulayamadı.
Bu saldırının ardından görgü tanıkları çok sayıda sivilin sığınmak için Jaffey çiftliğine kaçtığını söyledi. Çiftliğe düzenlenen ilk saldırıda çok sayıda sivil öldü ve yaralandı. Yaklaşık 30 dakika sonra gerçekleşen ikinci saldırıda ise, ilk saldırının ardından hayatta kalanları kurtarmak için komşu köyler Alifow ve Gaalgube’den gelen daha fazla sivil öldü ve yaralandı.
19 Mart’ta Somali Enformasyon Bakanlığı bir açıklama yayınlayarak “uluslararası ortaklarla” koordinasyon halinde Bağdad ve Baldooska köylerinde 30’dan fazla El-Şebab militanını öldürdüklerini duyurdu. Açıklamada şu ifadelere yer verildi: “Operasyon, El-Şebab savaşçılarının bu bölgelerde toplandığını ve Somali halkına karşı bir saldırı planladığını gösteren istihbarat raporlarına yanıt olarak başlatıldı… Bağdat’ta düzenlenen bir hava saldırısında 15 El-Şebab üyesi öldürüldü.”
Kontrolün Kimde Olduğu Belli Değil
Jaffey çiftliğine yapılan saldırılar sırasında TB-2 insansız hava aracının kontrolünün Türkiye’de mi yoksa Somali güçlerinde mi olduğu belirsiz. Somali hükümetinden bir kaynak Uluslararası Af Örgütü’ne, Ulusal İstihbarat ve Güvenlik Ajansı üyelerinin El-Şebab’a karşı yürütülen operasyonlar sırasında TB-2’leri uçurduğunu söyledi.
Yine 2022’de Somali’nin o zamanki İçişleri Bakanı ve şu anda Dışişleri Bakanı olan Ahmed Malim Fiqi’nin, Türk kuvvetleri insansız hava araçlarını çalıştırırken hedefleri Somalili komutanların sağladığını söylediği bildirildi.
Türkiye son yıllarda Somali’ye askeri teçhizat ve destek sağladı. Uluslararası Af Örgütü Kriz Kanıtları Laboratuvarı tarafından coğrafi konumu tespit edilen uydu görüntüleri ve videolar, 12 Eylül 2022 gibi erken bir tarihte Mogadişu Uluslararası Havalimanı pistinde Türk TB-2 insansız hava araçlarını gösteriyor. Somali silahlı kuvvetlerinin “Gorgor” biriminin Türkiye’nin Mogadişu’daki Türkkom Kampı’nda yıllarca eğitilmesinin ardından, iki ülke Şubat 2024’te bir Savunma ve Ekonomik İşbirliği Çerçeve Anlaşması imzaladı
Uluslararası Af Örgütü 5 Nisan’da Somali ve Türkiye hükümetlerine birer mektup göndererek 18 Mart operasyonuna ilişkin ayrıntıları ve saldırılar sırasında insansız hava aracının hangi ordu güçleri tarafından kontrol edildiğini sordu. Haberin yayınlandığı tarihte her iki hükümetten de yanıt gelmemişti.
Toplam Beş Aile Hedef Oldu
Uluslararası Af Örgütü, Jaffey çiftliğine yapılan iki saldırıdan Gorgaarte klanına mensup toplam beş ailenin etkilendiğini tespit etti.
49 yaşındaki çiftçi Maalim Adan Hussein Hassan Adow, 40 yaşındaki eşi Aslı Buule Hassan’ı kaybetti; oğlu Dahir Maalim Adan, 14; ve iki kızı Ishwaq Maalim Adan (7) ve Asma Maalim Adan (6). Onun iki yeğeni Abdi İbrahim Duqow (7) ve Salah Ibrahim Duqow (9) da öldürüldü. 30 yaşındaki kız kardeşi Fadumo Hussein Hassan Adow başından yaralandı ve daha sonra Mogadişu’daki Digfeer Hastanesinde hayatını kaybetti.
Maalim Adan Hussein Hassan Adow, ailesinin neden hedef alındığını anlayamadığını söyledi. Uluslararası Af Örgütü’ne şunları söyledi: “Çiftliği vuran ilk saldırıda eşim, üç çocuğum ve iki yeğenim öldürüldü. O sırada Afgoye’deydim. Hemen akrabalarımdan bir telefon aldım. Güvenlik nedeniyle gece yolculuk yapmak mümkün olmadı. Ertesi günün sabahı Bağdat’a gittim. “Eşimin ve çocuklarımın cesetlerini olay yerinde tespit ettim. Eşim ve çocuklarım Gaalgube köyündeki toplu mezara, yeğenlerim ise Alifow köyündeki toplu mezara gömüldü. Ailemin neden hedef alındığını bilmiyorum. Kalbim kırıldı.”
37 yaşında bir çiftçi olan İsmail Ali Deerey ve dokuz yaşındaki oğlu Sadam İsmail Ali Deerey de öldürüldü. Eşi, iki kızı, iki oğlu ve yeğeni yaralandı ve Mogadişu’daki hastanelerde tedavi altına alındı.
Bu İnsanlık Dışı Bir Katliam
İsmail’in ağabeyi Mohamed Ali Deerey Uluslararası Af Örgütü’ne şunları söyledi: “Alifow köyündeydim. Kulakları sağır eden bir patlama sesi duyduk. Kısa bir süre sonra kardeşim İsmail’in bir insansız hava aracı saldırısı sonucu vurulduğu haberini aldım. Oğlum ve ben aceleyle çiftliğe gittik. Çiftliğe ulaştığımızda bir başka [patlama] bizi hedef aldı ve bölgeyi bir toz bulutu kapladı. Olay yeri kaotikti. Çığlıklar, kan ve her yerde cesetler vardı. Ben şans eseri hayatta kaldım ama yanımda bulunan 22 yaşındaki oğlum Ali Mohamed Ali Deerey sırtından ağır yaralandı… Kardeşim İsmail ve oğlu vahşice öldürüldü.”
Aralarında üç çocuğun da bulunduğu altı kişiyi kaybeden bir başka ailenin yakını ise şunları söyledi “Akrabalarımın başına gelenler karşısında dehşete düştüm. Bu insanlık dışı. Bu bir katliam.”
Somali hükümeti, askeri eylemlerde hayatını kaybeden siviller için tazminat ödememe ya da hukuksuz saldırılara karışan yabancı aktörlerden tazminat talep etmeme konusunda bir geçmişe sahiptir. Ayrıca Gorgaarte klanı gibi marjinalize edilmiş topluluklara yönelik ihlalleri görmezden gelme konusunda da bir geçmişe sahip.